Lijsterbes kan men in heel Europa en West-Azië veel vinden in zandige, bosrijke gebieden. Het is een inlandse boom van 3 tot 8 meter hoog. Het heeft oneven, verspreide bladeren elk bestaande uit meerdere langwerpige , toegespitste blaadjes. De bovenzijde van de bladeren zijn lichtgroen, de onderzijde lichter van kleur grijs-witachtig. De witte bloemtrossen hebben een licht gele gloed van de meeldraden van de bloemen. In de loop van de zomer groeien daaraan de koraalrode zaden. Op sommige plekken heeft de lijsterbes enorm last van de droogte gehad. De plant heeft nu wel weer wat nieuw blad gevormd aan bomen waarvan de bladeren helemaal waren verdroogd, alleen een stevige voorraad bessen als in andere jaren zitten er nu niet aan. Daar zou ik echt geen bessen dit jaar gaan plukken.
ER bestaat ook een daar uit gekweekte boom ‘de peerlijsterbes’, met grotere peerachtige vruchten. Deze boom kwam vroeger veel meer voor. Ook de Romeinen en Grieken planten de boom vaak. Ook in de Lage Landen werd de peerlijsterbes na de 9de eeuw veel aangeplant, maar is in de loop van de tijd als cultuurplant weer verdwenen.
Tegenwoordig wordt de boom veel vaker weer geplant. De vruchten zijn peer- of appelvormig en zo groot als een pruim. Pas na de eerste nachtvorst zijn ze aan de boom afgerijpt en vallen dan vanzelf uit de boom. Eerder valt een gedeelte van de vruchten vaak al uit de boom. Ze zijn dan wrang en ongenietbaar. Pas als men ze een lange periode laat liggen worden ze pas echt rijp en verkleuren ze van geelgroen naar bijna paars-rood. Dan zijn ze zacht en zoet.
Van de vruchten wordt sap geperst, die traditioneel door appelsap werd gemengd. Appelsap en -wijn wordt daar zeker kruidiger en beter houdbaar van. Van de vruchten wordt ook jam en gelei gemaakt. In Bulgarije maakt men er zoet-zuur van. Ook likeur en azijn op basis van peerlijsterbessen smaakt heerlijk. De bomen worden veel groter dan de gewone lijsterbes en kunnen in een bos zeker 30 meter hoog worden. Maar het is een langzame groeier, dus het kost vele jaren om ze groot te zien worden.
Gewone lijsterbessen kan men het beste midden oktober voor de eerst nachtvorst plukken en verwerken. Ze hebben dan nog hun volle diep oranje-rode kleur en zijn nog niet slap geworden.
RECEPTEN
LIJSTERBESGELEI
- ½ kilo lijsterbessen
- 1/3 kilo moesappels
- 350 gram rietsuiker op ½ liter warm sap
Snij de appels in stukjes en verwijder het klokhuis ( bij biologische of onbespoten appels laat men de schil zitten). Doe de appelstukjes met ½ liter water in een pan, breng het aan de kook. Laat alles 20 minuten doorpruttelen. Voeg dan de gewassen lijsterbessen erbij en kook als tot een moes ( ongeveer 10 minuten tot 20 minuten). Wel regelmatig roeren, anders kookt het aan.
Giet de massa in een zeef met een keukendoek of in een filterzak. Laat de inhoud goed uitdruppen. Het kan geen bezwaar stevig in de massa te knijpen of te drukken, zodat alle sap eruit komt.
Meet de vloeistof. Voeg dan volgens het recept er suiker bij en breng alles onder voortdurend roeren aan de kook. Als de suiker helemaal is opgelost de jam nog 15 minuten op een kleine vlam laten inkoken.( Men kan ook geleisuiker gebruiken. Volg dan de aanwijzingen op de verpakking).
LIJSTERBESWIJN
Voor een gistingsfles van ongeveer 5 liter
- 1, 2 kilo lijsterbessen
- 3 onbehandelde sinaasappels
- 2 ½ liter kokend water
- 1 liter koud water
- 1 ½ kilo rietsuiker
- Wijngist & gistvoedingszout ( hoeveelheid volgens de verpakking)
Wijngist voor beaujolais-wijn past hier goed bij.
Rits de bessen van de steeltjes en was ze goed. Was de bessen vervolgens grondig. Doe ze in een open gistingsbak en giet het kokende water erover. Stamp de bessen met een stamppot-stamper of iets dergelijks helemaal fijn. De bessen ruiken dan zeer onaangenaam en je kan je dan iet voorstellen dat de wijn lekker gaat smaken. Laat de pulp drie dagen afgedekt staan, wel een keer of twee per dag even doorroeren. In de tussen tijd maak je een suikerstroop van de suiker en 1 liter water. Rasp de schil van de sinaasappels af en voeg dat samen met de sap van de sinaasappels bij de suikerstroop. Laat alles 10 minuten op een zacht vuur trekken. Laat de suikerstroop helemaal afkoelen.
Passer de pulp na drie dagen staan door een filterzak of een zeef. Voeg de suikerstroop erbij e de gist en gistvoedingszout. Laat de massa nu 3 dagen in de afdekte gistingsbak gisten.
Giet dan de inhoud door een zeef in de gistingsfles en sluit het af met een waterslot. Laat de wijn zeker een kwartaal, maar beter langer doorgisten. Dan de wijn weer zeven en bottelen. De lijsterbessenwijn heeft lange tijd nodig om op smaak te komen. En de geur van geprakte lijsterbessen proef je dan helemaal niet meer terug. Het geeft een licht rode, zeer genuanceerde , zacht smakende wijn. ( maar deze wijn valt bij mij behoorlijk koppig uit!).
LIJSTERBESLIKEUR “ALIFKA”
In Rusland maakt men traditioneel van alles dat maar suiker of zetmeel bevat sterke drank. Er bestaan duizende oude recepten hiervan, maar uiteraard ook voor lijsterbessen. Er wordt in Rusland een goddelijke goudkleurige wodka gestookt van de bast van lijsterbessen.
Maar ook in ons land werd sterke drank met lijsterbessen vroeger gemaakt. Het recept voor deze lijsterbessenlikeur is vrij simpel. Je verzameld de lijsterbessen als de eerste nachtvorst er over gegaan is. Ze worden grondig gewassen en in goed af te sluiten glazen potten gedaan. Dit overgiet je met goede brandewijn van 35%. Zet de potten in de zon. En na een maand of drie zijn de bessen geheel ontkleurd. De inhoud van de potten dan door een doek passeren. Per liter drank meng je er een halve liter suikerstroop erdoor. De suikerstroop maak je door 1 deel water met 2 delen suiker aan de kook te brengen tot dat de suiker helemaal is opgelost. Het liefst voeg je de sap van 1 citroen erbij en laat deze stroop op een laag vuur een 10 minuten doortrekken en inkoken. Met citroen erbij is het nog verstandiger om de suikerstroop zeker een half uur op een klein pitje door te laten sudderen.
Vermeng de suikerstroop met twee keer zoveel lijsterbes-brandenwijn en zet dit mengsel in het donker en koel weg. Filter het mengsel na 2 weken. Het moet nu helder zijn. En verslavend lekker is deze likeur wel.
LIJSTERBESPUREE MET EEN DAKJE VAN EIWITSCHUIM
- 300 gram lijsterbessen
- 1 glas witte wijn
- 2 eetlepels honing
- Stukje fijngesneden verse gemberwortel
En
- 3 eieren, gesplitst gebruik nu alleen de eiwitten
- 100 gram poedersuiker
- Wat vanillesuiker
- Een weinig zout
Wrijf de rijpe en gewassen lijsterbessen door een grove zeef, zodat met alle pitjes en de harde velletjes verwijderd. Breng de puree samen met de wijn, de honing en de zeer fijn gesneden of geraspte gemberwortel in een roestvrijstalen pan aan de kook en laat alles zeker 15 minuten zeer zachtjes koken. Vergeet van tijd tot tijd er door te roeren ( houten lepel). Giet de puree in een oven-schaal of in kleine vuurvaste bakjes.
Maak de gardes en een schaal met een citroentje schoon en klop hierin de eiwitten met een paar korrels zout ( en eventueel wat vanillesuiker en/of kaneel) stijf. Voeg dan de poedersuiker erbij en klop alles nog stijver. De eiwitten gaan dan glanzen.
Dek de puree af met het schuim en laat het schuim met eronder de vruchtenpuree zeker in een kwartier in een oven op rond de 100 tot 150 ⁰C een kwartier uitharden. Wil je wat kleur aan het schuim geven zet ze dan op het laatst heel kort onder een warme gril.
- Maak eventueel met de ei-gelen en wat melk en nog een glaasje wijn , suiker en een paar korrels zout een soort vla en serveer die er koud bij.
HEERLIJKE WILDE VRUCHTEN VOOR MENSEN, MAAR ZEKER OOK VOOR VOGELS : NEDERLANDS DIS
het lijkt me leuk om een paar van deze Peerlijsterbes bomen te planten, maar waar kan ik ze kopen??.
is het in toekomstige artikelen mogelijk om ook de adressen van kwekerijen telers te vermelden?.
Beste Martin
Volgens mij op dit moment alleen in Belgie zijn vruchtdragende variatie te koop. Ze zijn niet echt goedkoop 27,50 per stuk, dacht ik. Het zijn wel langzaam groeiende bomen, die erg hoog en erg oud kunnen worden. adres: http://www.tuinadvies.be/
ik zal nog kijken of ik een teler in Nederland hiervoor kan vinden, of hier net over de grens in Duitsland.
groet
paul hoftijzer
[…] volgens Deense traditie. Uit het receptenboek van “Nederlands Dis” kan je een lijsterbespuree of ander gerecht […]