Bij mijn oom en tante stond een Ranjafles op de wc. Het etiket was eraf geweekt en de fles was gevuld met water. Mijn oom en tante waren in Nederlands Indië geweest. Ze gebruikten het water voor hun persoonlijke hygiëne, zoals zij dat in Indië gewend waren. Het was onmiskenbaar een Ranjafles, dus van het merk Ranja. De bobbels en uitstulpingen in het glas van de fles zorgden in ieder geval voor een stevige grip.
Vroeger, lang geleden, kreeg je als kind, als je dorst had, een glas water uit de kraan. Als je moeder je eens buitengewoon wilde verwennen, dan kreeg je een glas Ranja: oranje limonadesiroop met sinaasappelsmaak, aangemaakt met kraanwater. Dat kraanwater was nooit echt koud, zeker niet in de zomer, waardoor de limonade vaak op kamertemperatuur werd gedronken. Maar elk kind vond zelfs lauwe Ranja een ongewone traktatie, een woord dat destijds nog met een c werd geschreven.
Bij superspeciale gelegenheden kreeg je als kind ‘priklimonade’, een woord dat de eindexamendoende jeugd van tegenwoordig waarschijnlijk ook niet meer kent, net zo min als ‘limonadegazeuse’. De koolzuurprik in de limonade was een industrieproduct, en dus wat anders dan de meer huisbakken limonadesiroop van Ranja of een ander merk.
Ranja werd in de loop der jaren een soortnaam voor vrijwel elke limonadesiroop waar je water aan moest toevoegen. Ranja werd ranja. Ranja dronk je natuurlijk niet zomaar, maar door een feestelijk rietje. Zo deed je er ook langer mee, en hoefde je moeder niet elke keer naar de keuken te rennen om nog een glas te maken.
De Nederlandse popster Johnny Lion zong in de jaren zestig over zijn geliefde Sophietje, die Ranja dronk met een rietje, op een Amsterdams terras. Dat kon in de jaren zestig inderdaad, want kinderen konden in de horeca een glaasje echte Ranja bestellen. Door die leuke Sophietje van Johnny Lion werd Ranja zelfs een beetje een sexy drankje.
Nu is ranja of Ranja vooral nostalgie. En elke nostalgie verdwijnt ook weer, op het moment dat de mensen die er nostalgisch over worden uitsterven. De jeugd drinkt geen ranja meer. Ze houden van drank met procenten, melden de gezondheidsautoriteiten ongerust. Ranja hoorde bij een mieterse knalfuif, met een visnet aan het plafond waarop ballonnen lagen. Je kon zoveel ranja drinken als je wilde, maar je raakte nooit in een coma. Oh, wat heerlijk saai!
Martin Pieterse
