Luilak of Looilak is een folkloristische viering op de zaterdag voor Pinksteren. De viering vindt vooral plaats in West Friesland en enkele andere Hollandse plaatsen als Haarlem en Amsterdam. Het was de eerste dag van oorspronkelijk vier feestdagen, die eigenlijk niets met het christelijke Pinksteren te maken heeft. In de Zaanstreek werd hier en daar zelfs de vierde pinksterdag nog gevierd. Het is nu echt voorjaar en lang uitslapen als in de winter was nu voorbij.
luilak vroeger
De viering komt hoogstwaarschijnlijk voort uit de traditie dat de langslaper, degene die het laatst uit bed kwam, op de zaterdag voor Pinksteren de anderen uit het gezin of de familie op “luilakbollen” (warme broodjes met stroop) moest trakteren. De kinderen die het vroegst op waren gingen de straat op om langslapers wakker te maken en ze te bespotten met onder andere rijmpjes en liedjes.
Een van de liedjes die traditioneel bij Luilak wordt gezongen, is:
“Luilak, beddezak.
Staat om negen uren op.
Negen uren, hallef tien,
heb je die luilak al gezien?”.
BROODJES VOOR LUILAK vroeger traditie in de Jordaan op de zaterdag voor Pinksteren.
- ¼ kilo bloem
- 20 gram gist
- 1 glas lauwe melk
- Klein schepje suiker
- Wat zout
- kaneel
- 50 gram boter
- 100 gram rozijnen & krenten
Afwerking net
- 1 ei losgeklopt
- Stroop en bruine suiker
Maar een giststarter met wat bloem, wat melk , de suiker en de gist. Zet het op een lauwwarme plek weg tot het gaat gisten. Zeef de bloem in een deeg-kom. Strooi wat zout langs de rand. Giet de giststarter in het midden. Werk het en de rest van de lauwe melk door het deeg. Voeg ook de net gesmolten boter en de kaneel erdoor. Kneed alles tot een mooi gistdeeg. Bestrooi het met bloem, dek het af met een keukendoek en laat het op een lauwwarme plek staan tot het volume zeker verdubbeld is ( zeker meer dan een uur, maar langer mag ook).
Dan de voorgeweekte rozijnen en krenten erbij. Hiervoor maak je van het deeg een vlakke lap deeg en verdeel hierover de droog gedepte voorgeweekte rozijnen en krenten. Vouw dan het deeg dubbel en kneed alles even goed door. Verdeel dan de lap in een rol en verdeel het in 8 bolletjes. Rol deze tot mooie bollen. Een bakplaat met bakpapier klaarzetten en dit met olie of gesmolten bestrijken. Verdeel de bollen hierover. bedek het weer met een keukendoek en laat de bollen zeker 15 minuten na rijzen. Oven voorverwarmen op 220⁰C. Na 10 minuten de broodjes met eiwit bestrijken en in maximaal 20 minuten bruin bakken.
Na het bakken, de bollen even uit de oven laten afkoelen, maar nog warm vullen met stroop, of boter met bruine suiker of alle drie.
ECHTE TRADITIE : NEDERLANDS DIS
