HEILIGEBROOD
Brood is lange tijd erg belangrijk voedsel in de lage landen geweest. Wanneer voor het eerst in het menselijke bestaan brood is gemaakt, valt moeilijk vast te stellen. Al in de Middeleeuwen kende elke plaats al een bakker, maar ook in veel boerderijen had men vaak een apart gelegen broodoven. Vanwege brandgevaar bouwde men deze op een afstand van stal- en woon-ruimtes.
BAKHUIS IN LIMBURG
Brood was niet alleen eten, men offerende brood ook. Om een goede oogst te krijgen, om de ziel na een leven goed te laten overgaan, om geen brand te krijgen, om gezond te blijven. In bepaalde traditionele broden is die functie nog steeds zichtbaar: speciale kerst- en paasbroden, in broden in de vorm van een bot als Deuvekater, in vlechtbroden, broden in de vorm van een zon of bloem, in maanvormige baksels. Of wat dacht je van palmpaasbroodjes en krakelingen bij geboorte , huwelijk en begrafenissen.
De kerk heeft hier deze rituele gebruiken altijd onder controle willen krijgen en zo zijn er St. Maarten-broodjes ontstaan ( waaruit waarschijnlijk de croissants is voorgekomen) . Maar ook andere heiligen uit de rooms katholieke jaarkalender kennen hun broodvorm.
Zo kwam ik kortgeleden weer een vermelding over Heiligebrood tegen, waarbij gelijk de koppeling met de Heilige Agatha werd gelegd. Op haar naamdag, volgens mij ergens begin februari werden agathabrood op sommige plekken ritueel verbrand, want dat zou bescherming tegen brand geven. St.Agatha is ook vaak de beschermheilige van brandweerlieden. Ook het brood dat gemaakt werd van de laatste graan die men in een seizoen oogstte werd gebruikt om St.Agathabrood te maken, maar dan hebben we het waarschijnlijk over rond september. In Voorthuizen bestond voor de tweede wereldoorlog dit gebruik nog.
Dit alles is natuurlijk een reden om deze gebruiken en brood nader te gaan onderzoeken.
Toch geven we vandaag al een van de recepten om St.Agathabrood te bakken.
Natuurlijk werd dit bijna vierkante brood in kruisvorm ingesneden, zodat iedereen kon zen dat het een heilig brood is. Maar ook in krakeling vorm ( dus *8 als vorm der eeuwigheid) komen we dit brood tegen. Traditioneel werd dit brood vaak van roggemeel samen met boekweitmeel gemaakt.
SINT AGATHA-BROOD
- 1 kilo bloem ( willekeurige samenstelling maar vaak minimaal 10 % rogge)
- 40 gram verse gist
- 200 gram fijne poedersuiker
- ¼ liter lauwe karnemelk ( of melk)
- 250 gram zachte boter
- Vanillesuiker
- Zout
- Saffraan
- 100 gram gepelde en fijngehakte noten ( meestal amandelen) , vaak geweekt in 1 eetlepel brandewijn of rum
- 5 eidooiers
- Nog wat bloem en poedersuiker
Zeef de bloem in een deegkom. Los de gist op in de luwe karnemelk of melk met wat suiker. Als de gisting opgestart is met de rest van de suiker bij de bloem voegen. Tot een grof , vrij droog deeg kneden. Vervolgens op een lauwe plek eker 15 tot 30 minuten afgedekt met een theedoek wegzetten. Dan de zachte boter, de vanillesuiker, wat zout, in wat lauw melk geweekte saffraan, de noten en de eidooiers toevoegen. Dit geheel tot een vrij nat maar stevig deeg kneden.
Weer afgedekt op een lauwe plek wegzetten, tot het deeg zeker in volume verdubbeld is.
Krakeling-versie: Van het deeg een lange rol van zeker 125 cm. rollen. Dit tot een krakeling vouwen en op een met bakpapier bekleed en ingevet bakblik leggen. Weer nogmaals een half uur afgedekt laten rijzen.
Intussen de oven op ongeveer 200 graden voorverwarmen en het brood in 20 tot 30 minuten gaar en bruin bakken. Direct na het bakken, het heiligebrood met poedersuiker bestuiven.
- In plaats van een brood in krakelingvorm kan men van het deeg een bijna vierkant brood vormen en het na het laatste rijsgang voor het bakken het deeg kruislings zeker 5 cm. insnijden en vervolgens gelijk het brood afbakken.
MOOIE TRADITIES : NEDERLANDS DIS
