Vijfschaft is een oud streekgerecht uit het landelijk gebied van Utrecht.
Dit werd gekookt als er door koude en vorst niets op het land gedaan kon worden.
Van de aanwezige voorraad werd dan eten gekookt. Wortel, aardappels, uien, droge bruine bonen en appels waren dan vaak nog beschikbaar. Dat tezamen gaf een stevige maaltijd: vijfschaft. Meestal had men ook nog wat spek in de keuken hangen.
RECEPT VOOR VIJFSCHAFT
100 gram gedroogde bruine bonen,
1/2 kilo winterpeen,
2 uien,
1 rinse appel,
3/4 kilo aardappelen,
1 theelepel zout, peper
200 gram gerookt buikspek, in dobbelsteentjes gesneden,
300 gram rauwe rookworst
De gedroogde bruine bonen wassen en in ruim water zeker een nacht laten weken. De bruine bonen de volgende dag bedekt van twee vingers water opzetten. Zeker 45 minuten laten koken ( een beetje afhankelijk hoe oud de gedroogde bruine bonen zijn).
Kook peulvruchten nooit met zout, dan worden ze moeilijker zacht. Wel kan men net als vroeger vaak gebruikelijk wat houtas bij het kookwater doen.
Snij in de tussen tijd de geschrapte winterwortel in kleine blokjes,de ui (geschild) in ringetjes, de geschilde aardappelen in blokjes. Dan de appel in schijven (wel het klokhuis er uit boren).
Voeg dit alles bij de bonen. Nog zeker een half uur op een zacht vuur verder koken.
Voeg na 10 minuten ook de rauwe rookworst toe.
Bak in tussen de spekjes in een apart pannetje uit.
Vis de worst uit de pan. Giet het kookvocht uit de pan van bonen en groente af, maar bewaar het vocht. Snij de worst in plakjes, voeg deze samen met de spekjes en wat spekvet bij de vijfschaft. Voeg naar behoefte nog wat kookvocht toe , als het geheel te droog is. Maar het gerecht op smaak met zout en peper.
Bij veel mensen was het vroeger gebruikelijk om het kookvocht over oud brood te gooien en het geweekte brood in een soepbord te leggen en dan de Vijfschaft hierover te scheppen.
Velen aten hier mosterd bij en/of azijn door.
- In de periode voor 1900 werd normaal geen vlees in dit gerecht gebruikt maar koud gerookte haring, dus bokking. Deze was goedkoop en lang te bewaren. Wel werd hiermee vaak blokjes uitgebakken spek ( vaak vetspek) gecombineerd.
gerookte haring
ECHTE WINTERKOST : NEDERLANDS DIS
De Oud-Utrechtse stamppot Vijfschaft op eigen wijze. Maar alle ingredienten die er vroeger inzaten, zitten er nu ook in. Onder andere wortel, ui, aardappel, bruine bonen en appel. En natuurlijk vergezeld door een lekker stuk worst.