Gisteren heb ik mijn schoonmoeder weer uitgehoord. Op haar leeftijd vertelt zij graag over vroeger.
En vroeger was voor haar voor de tweede wereld oorlog in het hoge noorden: Birdaard aan de Dokkumer Ee boven Dockum in het eindeloos vlakke Friese land gelegen.
Eten werd in haar jeugd klaargemaakt op het fornuis in de keuken. Turf was de belangrijkste brandstof. Hierop werd met een zakketel water gekookt. Met heel veel passende ringen kregen ook de kookpannen hun warmte. De beroete pannen werden na het koken buiten gezet. Na een scheurbeurt met zand werden ze buiten op het rek naast de keukendeur om te drogen geplaatst. Natuurlijk hadden ze ook meerdere petroleumstellen. Een kleine éénpitter, maar ook een grote om bij voorbeeld bouillon te trekken met wel drie of vier pitten. Ook was er een theestoof, waar met houtskool op gekookt werd. Stoofpeertjes stonden hier vaak urenlang zeer langzaam rood en gaar te worden.
Brij of brei, zeg maar pap werd vaak bereid. Karnemelk was hiervoor meestal de basis. In het noorden heette dat Soep’n, is mij verteld. Dus Soep’n brij werd vaak gegeten. Gortepap met een lik stroop. De kinderen moesten bij de kruidenier een paar huizen verder aan het kanaal langs om de strooppot weer bij te laten vullen. In de winter was het zo koud (ook in de winkel) dat het lang duurde voor de stroop overgegoten was. Bij de warme kachel in de kamer achter de winkel mocht het kind dan rustig met de buurjongen spelend wachten.
Pareltjes brei werd ook vaak gemaakt. Met in het seizoen verse bessen, maar vaker met eigengemaakte bessensap. Een royale hand krenten en rozijnen, kaneel en bijna nooit vanille maakte de brei compleet. En natuurlijk ruwe suiker en de gekookte gort.
Uit verschillende bronnen heb ik nu Friese recepten gekregen. Alles moet nog een keer gekookt worden, maar Friese gerechten komen er aan:
- Kaassalade Tjiisslaad
- Woudbonensalade
- Kievitseieren met boerensalade ( meestal niet zelf gegeten, want als je ze doorverkocht leverde de kievitseieren in Leeuwarden veel geld op).
- Siepelsop
- Spinaziesoep
- Kerstsoep
- Wintergroentesoep
- Mosterdsoep
- Bruinebonensoep uit Dockum
- Surksop (zuring)
- Palingsoep Workum
- Pastinaaksop
- Koude biersoep
- Fryske dumkes (koekjes)
- Soep’n brei
- Pareltje brei
En nog meer brij of pap varianten
