HET RECEPTENBOEK VAN NEDERLANDS DIS

Want traditie maakt eten nog leuker

KNIEPERTJES natuurlijk voor OUD & NIEUW  

IJZERKOEKEN  een zeer oude traditie

Kniepertjes, Nieuwjaarskoeken of IJzerkoeken: hoe ze ook worden genoemd , het is een zeer oude traditie om met een plat wafelijzer koeken te bakken. Al in de vroege middeleeuwen was dat overal in de lage landen gebruikelijk. Velen verdienden zo rond Nieuwjaar aardig bij door de koeken te bakken of door ze aan de man of vrouw te brengen.

In feite zijn ook de Goudse stroopwafels niet meer dan twee in een wafelijzer gemaakte wafels, aan elkaar geplakt met boter-stroop mengsel.

Voor recept van stroopwafels: https://www.nederlands-dis.nl/basis/snoeperij/stroopwafels/

stroopwafels

Ook de IJzerkoeken uit Vlaardingen stammen uit dezelfde traditie: https://www.nederlands-dis.nl/uncategorized/lokaal/vlaardingse-ijzerkoeken-traditioneel-gebak-te-maken-met-een-koekjesijzer-of-een-speciale-koekjesbakplaat/

ijzerkoeken

Maar platte en opgerolde kniepertjes waren eeuwen al een specialiteit in het oosten van Nederland.

In 1770 vond om die koeken een volksopstand in Coevorden plaats.

IJZERKOEKENOPROER

ijzerkoekenoproer_coevorden-1

In meerdere plaatsen probeerden in die tijd de plaatselijke overheden de verkoop rond Oud en Nieuw van de kniepertjes te verbieden. Zeker omdat dat gepaard ging met de verkoop en het drinken van vele glaasjes sterke drank, vonden vooral de keurige burgers en zeker ook de kerkbesturen dat hun burgers rond Nieuwjaarsdag niet lastig gevallen moesten worden door zogenaamde nieuwjaarslopers met hun gezang en andersoortige nieuwjaarsgebruiken. In Coevorden  besloot het stadsbestuur daarom tot ….”afschaffing van dat oudt en slegt gebruik, dat op Nieuwejaarsdagh lange heeft plaats gehadt, met betrekking tot het uitdelen van zoogenoemde Nieuwjaars- of ijzer-koeken aan straatlopers en soortgelijken”…..

Dit viel niet echt goed.

Door een woedende volksmenigte, aangevoerd door de ijzerkoekenbaksters werd het raadhuis belegerd. En uiteindelijk gaf het stadsbestuur toe. En nog steeds worden er rond oud en nieuw knieperkes en nieuwjaarskoeken gebakken.

 

VEGTERvegter-rolletjes

Door de populariteit van deze koeken deed in vele voorgaande jaren de firma Vegter uit Hoogezand goede zaken. Zij maken deze koeken al sinds 1874, maar vooral doordat zij in de jaren zestig er in slaagden een machine te ontwikkelen, die deze koken warm na het bakken kon oprollen zijn ze tegenwoordig het bedrijf voor platte knieperkes en opgerolde nieuwjaarskoeken. Begin van 2018 ging de firma Vegter echter failliet. De productie van Vegter’s rolletjes heeft gelukkig een doorstart kunnen maken. Zodat ze nog steeds overal in ons land te koop zijn.

rolletjes

Een kniepertie (knijpertje of kniepertje, soms ijzerkoek) is een zoete, dunne harde wafel die traditioneel rond oud & nieuw wordt gegeten. Het is een traditioneel streekgerecht, met verschillende namen.  In  Drenthe en Groningen  heten ze kniepertjes of kniepkoukies. In Twente en de Achterhoek knieperkes.

Knieperties worden gebakken in speciale wafelijzers. Vroeger waren dit smeedijzeren knijpijzers die boven het haardvuur werden gehouden. Maar boven een gaspit gaat het ook goed met een ouderwetse ronde wafeltang. Er zijn nu ook elektrische versies.

Ze lijken op oubliehoorns voor ijs, echter het recept is anders: zoeter en met kaneel. Direct na het bakken, als het baksel nog warm is, kan het rond een stokje opgerold worden. Na afkoelen blijft een knapperig, hol rolletje over, dat door sommige mensen volgespoten wordt met slagroom. Anderen verkiezen een plat gehouden kniepertie.

Volgens de streekgebonden traditie zijn de wafeltjes in december  plat, als kniepertie, gepresenteerd te worden en vanaf 1 januari  als nieuwjaarsrolletje (of rolletje of rollechie). De gedachte hierachter is dat in december het oude jaar zich volledig heeft ontvouwen: op en na nieuwjaarsdag symboliseert het rolletje het onbekende nieuwe jaar als een pas geboren baby in zijn windselen.

De platte versie wordt vooral in Drenthe en Overijssel gegeten, de opgerolde versie meer in Groningen, Twente en de Achterhoek.

kniepertjesijzerAlhoewel beide versies in hetzelfde wafelijzer gebakken kunnen worden, hebben de platte koekjes een iets andere recept dan de rolletjes. Het koekjesbeslag voor platte kniepertjes is een soort deeg. Dit wordt in kleine bolletjes gerold die vervolgens in het ijzer geplaatst worden. Na enkele minuten is het wafeltje gaar en kan het uit het ijzer verwijderd worden om af te koelen en plat gegeten te worden.
Rolletjes worden gemaakt van een vloeibaar beslag dat in het ijzer wordt geschonken. Na enkele seconden wordt het uit het ijzer gehaald en vlug rond een houten stokje opgerold tot een rolletje. Eenmaal afgekoeld kan het desgewenst opgevuld worden met slagroom.

Voor platte kniepertjes is het deeg een biscuitdeeg, met de volgende ingrediënten:

  • 175 gram suiker
  • 175 gram bloem
  • 1 ei
  • 80 gram boter (gesmolten)
  • Vanillesuiker
  • Kaneel naar smaak
  • Snufje zout
  • 60 cc water
  • 20 cc citroenbrandewijn

Maar een deeg van alle ingrediënten, maak hier een lange rol van. Snij in gelijke delen en vorm er bolletjes van.

Stook het  ijzer warm. Vet het ijzer in met olie of reuzel. Elke keer een bolletjes er in. Zachtjes plat drukken en in een paar  minuten licht bruin bakken. Plakken ze nog na het bakken aan het ijzer dan heb je ze te kort gebakken. De gare kniepertjes vallen zo uit het ijzer. Olie het wafelijzer om de vijf keer weer in. Op een rooster laten afkoelen en in een trommel bewaren, maar wel voor het nieuwe jaar opeten.knijpertjes vlak

Voor de rolletjes een beslag van:

  • 100 gram suiker ( bij voorkeur lichtbruine basterd-)
  • 100 gram boter ( gesmolten)
  • 100 gram bloem
  • 2 eieren
  • 1 glas lauwe melk
  • wat vanillesuiker
  • ½ theelepel kaneel
  • snufje zout

Klop de eieren, met suiker, zout, vanille en kaneel in een mengkom ( geplaatst op een pan met kokend water) los totdat het een lauw mengsel is geworden. Mengkom van de pan af halen en verder in ongeveer 15 minuten kloppen totdat het beslag als een dik, wit en luchtig geheel is dat als een lint van de lepel loopt. Zeef de bloem boven het beslag. Schep alles door en voeg vervolgens de gesmolten boter en de lauwe melk toe.

Stook de tang warm, kwast die in met olie of traditioneel gesmolten reuzel. Giet elke een beetje beslag in de warme tang. Haal de wafeltjes na enkele tellen lichtbruin te zijn geworden uit het ijzer en rol de wafeltjes rond een ronde stok gelijk op. Het is niet nodig om elke keer het ijzer in te vetten.

rolletjes

 

  • Men kan na het kort bakken met een speciale houten vorm er een soort hoorntjes van maken. Ook kan men een hartige versie bakken, door voor het beslag de suiker, vanillesuiker en kaneel achterwege te laten. Afgekoeld gevuld met kaascrème smaakt dat heerlijk. Door op 80 gram bloem er 20 gram boekweitmeel door te mengen smaakt het nog authentieker.

TRADITIE MET OUD & NIEUW : NEDERLANDS DIS

 

oud nieuw1

2 Responses to “KNIEPERTJES natuurlijk voor OUD & NIEUW  ”

  1. Onno de Haan schreef:

    Beste heer/mevrouw

    Zie er heerlijk uit.

    Is er ook een recept voor frituurwafels die in de volksmond vlinders genoemd worden met het zogenaamde vlinder ijzer.?

    Groet,
    Onno de Haan

    1. paul hoftijzer schreef:

      Beste Onno de Haan,

      vanaf vandaag op Nederlands Dis kan je de recepten voor Fritures vinden,
      groet paul hoftijzer

Leave a Reply

Your email address will not be published.

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>